AFET SONRASI PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ

Ülkemizde 6 Şubat 2023 tarihinde 10 ilde yaşanan ve birçok çevre ili de etkileyen depremler derin hasarlar bırakmış ve kayıplar yaşatmıştır. Depremin fiziksel zararını ülke olarak tüm şiddeti ve ağırlığı ile yaşıyoruz. Doğa Koleji Rehberlik Bölüm Başkanları ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Şimşek "Bu zorlukla yaşamaya devam ederken depremin en az fiziksel boyutu kadar psikolojik boyutunu da görmeli ve önemsemeliyiz.” dediler.
“Travmatik olaylardan sonra verilen tepkiler, yalnızca afeti yaşayanlarda değil onların ailelerinde, yakınlarında, afetzedelere yardım eden kişilerde; afeti gören, duyan, afete tanık olan, afeti sosyal medya üzerinden takip eden ve izleyenlerde de görülebilir. Bu nedenle afetlerden sonra ortaya çıkabilecek stres tepkilerini bilmek ve anlamlandırmak hepimiz için önemlidir.” değerlendirmesinde bulunan Doğa Koleji Rehberlik Bölüm Başkanları ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Şimşek, travma sonrası verilen tepkileri ve önerilerini ise şu şekilde sıraladılar:
Travma sonrası verilen tepkileri beş başlık altında toplayabiliriz:

• Duygusal tepkiler; şok, öfke, çaresizlik, aşırı korku hâli, suçluluk, karamsarlık olarak sayılabilir.
• Bilişsel tepkiler; düşünce ve düşünce akışında meydana gelen tepkilerdir. Hafıza ve konsantrasyon sorunları, istenmeyen ve önlenemeyen düşünceler olarak kendini gösterebilir.
• Fiziksel tepkiler; uyuyamama, yorgunluk, gerginlik, baş ağrısı, mide-bağırsak sorunları olarak görülebilir.
• Davranışsal tepkiler; irkilme, depremi hatırlatacak olaylardan kaçınma ve sürekli tetikte olma hâlidir.
• Sosyal tepkiler; kişiler arası ilişkilerde çatışma ve sorunlar, yabancılaşma, sosyal olarak geri çekilme ya da aşırı bağlanma, anne/babadan/bakım verenden ayrılmayı istememe gibi tepkilerdir.

Deprem Sonrasında Çocukların Psikolojik İyi Oluşu için Ailelere Öneriler

• Yetişkinler de korkularını, olumsuz duygularını çocuklarıyla yaşlarına uygun şekilde, kendilerini hazır hissettiklerinde paylaşmalıdır. Çocuklarınız için yapabileceğiniz en iyi ve anlamlı şeylerden biri de onları dinlemektir. 
• Çocuklarla afet hakkında konuşmak (yerkürenin hareketleri), yaşlarına uygun kitaplar okumak, resimler yapmak, birlikte araştırmak, oyunlar oynamak, birlikte zaman geçirmek, yaşanan bu zorlu süreci daha sağlıklı geçirilmesini sağlayacaktır.
• Çocuklara her zamankinden biraz daha fazla yakınlık ve şefkat göstererek psikolojik iyi oluşlarını destekleyebilirsiniz.
• Çocukların deprem hakkında sorduğu soruları dinleyerek yaşlarına uygun bir şekilde onları korkutmadan cevaplamak, deprem hakkında bilinçlenerek gerekli önlemleri alıyor olmak da çocuklara kendini güvende hissettirecektir.
• Küçük yaş gruplarında çocuklara basit ve yapılandırılmış görevler verin, ufak sorumluluklar almalarına fırsat tanıyın. Daha büyük yaş gruplarında ise akademik ve sosyal yaşantının devam etmesini destekleyin.
• Rahatlatın ve birlikte zaman geçirin. Bu dönemlerde hoşgörülü ve destekleyici olmak önemlidir.
• Bu dönemlerde özellikle küçük yaş grubu çocuklar, medyadaki olumsuz içeriklerden uzak tutulmalıdır. Kendinize ve çocuklarınıza yardımcı olmak için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri de doğru kaynaklardan bilgi almaktır.
• Çocuğunuz; deprem sonrasında aşırı panik olma, ağlama nöbetleri, sürekli uyku sorunları ya da yoğun davranış sorunları gibi tepkiler gösteriyorsa bir uzmana ihtiyacı olabilir.

   Deprem Sonrasında Yetişkinlerin Psikolojik İyi Oluşu için Öneriler

• Kendinize zaman verin ve günlük hayatınıza devam etmeye çalışın

Bu dönemde, bedenimizin ve zihnimizin işleyişini düzenlemek için nefes egzersizleri, düzenli beslenmek, dinlenmek, yeterli uyku, yürüyüş gibi fiziksel egzersizler yararlı olur. Deprem öncesindeki günlük işlere dönebilmek adına, kendimize vereceğimiz günlük küçük görevler tepkilerin normalleşmesine katkıda bulunur. Bu dönemde önemli kararlar vermekten kaçınılmalıdır. 

• Duygu ve düşüncelerinizi paylaşın

Yakınınızda olan ve sizi anlayacak arkadaşlarınıza, sevdiklerinize deprem anında ve sonrasında yaşadıklarınızı anlatın. Sosyal destekler iyileştirici etkiye sahiptir. Birileriyle konuşmak, deprem sonrası toparlanmaya ve olup bitenin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur. 

• Medyayı sağlıklı kullanın

Deprem bölgesinde ne olup bittiğini öğrenmek istemek oldukça doğaldır ancak depreme ait görüntü, resim, haber ve tartışmalara gereğinden fazla odaklanmak, travma tepkilerinin artmasına neden olabilir. 

• Gerekli ise uzman desteği alın

Yaşananlar karşısında insanlar kendini çaresiz ve hiçbir şey yapamayacak durumda hissedebilirler. Deprem gibi afetlerden sonraki ilk haftalarda tüm bu belirtilerin görülmesi normaldir.Ancak zamanla azalmıyorsa, günlük yapılması gerekenleri yapamaz hale getiriyor ve başa çıkılamadığı düşünülüyorsa bir uzmandan destek alınması sağlıklı olacaktır.